विज्ञान, धर्म आणि द्वेष

 

Credit : NASA Twitter Handle

अमेरिकेच्या अंतराळ संस्था नासाने भारतीय वंशाच्या इंटर्न प्रतिमा रॉय आणि पूजा रॉय यांंचा सोशल मीडियावर एक नवीन फोटो पोस्ट केला आहे. या फोटोवर खळबळ उडाली आहे. खरं तर, नासाने आपल्या Verified ट्विटर हँडलवर या अंतराळ एजन्सीबरोबर इंटर्नशिप मिळालेल्या सहभागींचे फोटोज् ट्वीट केले. या फोटोंमध्ये भारतीय इंटर्नस प्रतीमा रॉय यांचेही फोटो आहेत. हे चित्र शेअर होताच टीका सुरू झाल्या आहेत.

हिंदु रॉय सिस्टर्स यांचे हे फोटोज् सोशल मीडियावर खूप व्हायरल होत आहे. ट्विटरवरील वापरकर्ते दोन गटात विभागले गेले आहेत. या फोटोसंदर्भात काही अन्य वापरकर्ते नासावरही विचारपूस करत आहेत. बरेच वापरकर्ते नासाच्या या फोटोंचे कौतुकही करीत आहेत. काहींनी तर विज्ञानाचा विनाश असेही म्हटले आहे. हे चित्र पोस्ट झाल्यानंतर बरेच लोक नासाची खिल्ली उडवू लागले. इतकेच नाही तर अनेकांनी ट्विट करून हिंदू देवतांची चेष्टा करण्यासदेखील सुरुवात केली.

वास्तविक, भारतात राहणाऱ्या या दोन बहिणींची नावे पूजा रॉय आणि प्रतिमा रॉय आहेत आणि ते सध्या संगणक (Computer Engineering) अभियांत्रिकी तंत्रज्ञानात शिक्षण घेत आहे. सध्या या दोन बहिणी अमेरिकेच्या अंतराळ संस्था (NASA) नासामध्ये इंटर्नशिप घेत आहेत. नासा येथील ह्युमन स्पेसफ्लाइट प्रोग्रामचे प्रमुख कॅथी यांनी दोघांची छायाचित्रे शेअर केली. ज्यानंतर पूजा आणि प्रतिमाची छायाचित्रे सोशल मीडियावर व्हायरल झाली.

 सोशल मीडियावरील काही यूजर्स भारतीय मुलींच्या यशाचे कौतुक करणारे फोटो शेअर करत आहेत. तर अन्य चित्रांमध्ये ते मागे दिसणाऱ्या देवी-देवतांच्या मूर्ती आणि चित्रांविषयी भाष्य करीत आहेत. काही लोकांनी असे लिहिले आहे की नासा कितीही प्रगती करत करो, परंतु देवाच्या इच्छेशिवाय काहीही होत नाही. हिंदू धर्माची मुळे खूप मजबूत आहेत, जी तुम्ही आता पाहू शकता.

कोण आहेत प्रतिमा रॉय आणि पूजा रॉय

 

Credit : NASA

प्रतिमा रॉय आणि पूजा रॉय भारतीय वंशाच्या बहिणी आहेत. दोन्ही बहिणी नासा ग्लेन रिसर्च सेंटरमध्ये सॉफ्टवेअर अभियंता को-ऑप इंटर्न आहेत. दोघेही न्यूयॉर्क सिटी कॉलेज ऑफ टेक्नॉलॉजीमध्ये शिकत आहेत. एका ब्लॉगमध्ये नासाने त्या दोघांना त्यांच्या अनुभवांबद्दल काही प्रश्न विचारले. प्रतिमा म्हणाली की ती देवावर पूर्ण विश्वास ठेवते. ते म्हणाले की आपण जे काही करतो ते देव पाहतो आणि स्वप्ने खरोखर साकार होऊ शकतात.  

हे दोघेही नासाच्या विशेष मोहिमांशी संबंधित आहेत. पूजा 2020 च्या सुरूवातीपासूनच संशोधन केंद्रात रिमोट इंटर्नशिप करत आहे. ती नासाच्या मून टू मार्स मिशन आणि त्याच्या आर्टेमिस प्रोग्रामशी संबंधित असलेल्या प्रकल्पात काम करत आहे. दर आठवड्याला त्यांची साप्ताहिक बैठक असते. त्या सांगतात की ते आपल्या मेंटर्स कडून बरेच काही शिकले. प्रतिमा रॉय संगणक अभियांत्रिकी तंत्रज्ञानामध्ये मेजर आहे. ती आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस, मशीन लर्निंग, डीप लर्निंग, बायोमीमिक्री शिकत आहे.

काय आहे व्हायरल फोटोमध्ये ?

Creadit : Pratima Roy & Pooja Roy

नासाने सोशल मीडियावर प्रतिमा रॉय चा जो फोटो शेअर केला आहे, त्यात त्यांच्या टेबल आणि भिंतीवर हिंदू देवीदेवतांची मूर्ति आणि छायाचित्रे आहेत. सोशल मीडियावरील व्हायरल फोटोंमध्ये, मा सरस्वती, देवी दुर्गा, भगवान श्रीराम-सीता यांच्यासह एक शिव लिंग स्थानावर आहे. प्रतिमा यांच्या मागील बाजूस हिंदू देवींच्या मूर्ती जवळ लॅपटॉप ठेवण्यात आले आहे. ज्यामध्ये नासाचा लोगो दृश्यमान आहे. प्रतिमा यांच्या कपड्यांवर देखील नासाचा लोगो दिसत आहे. या फोटोच्या पोस्टनंतर, बरेच लोकांनी नासा वर विनोद तयार करण्यास सुरवात केली. हेच नाही, बऱ्याच लोकांनी ट्विट केले आणि हिंदू देवीदेवतांची चेष्टा/विनोद/मजा करणे सुरू केले. तसेच या व्हायरल पोस्ट मध्ये चार इंटर्नशिपचे फोटो सामायिक करताना नासाने त्याच्या इंटर्नशिप प्रोग्रामबद्दल माहिती दिली आहे.

 विज्ञान, धर्म आणि द्वेष :

एवढ्या मोठ्या (ISRO) संस्थेने ह्या तरुणींचे छायाचित्र प्रसारित केल्यामुळे हिंदुद्वेष्ट्यांनी ‘नासा’ वर टीकांचा जणु अंधाधुंद गोळीबारच केला आहे !

‘नासा’ला हिंदु तरुणीने हिंदूंच्या देवतांसमवेत छायाचित्र काढल्याविषयी काहीच आक्षेप नाही, तर तथाकथित विज्ञानवाद्यांना इतका त्रास का होत आहे ? कि त्यांना केवळ त्यांचा हिंदुद्वेषाचा कंड शमवून घ्यायचा आहे ?

छायाचित्रात एखाद्या मुसलमान अथवा ख्रिस्ती तरुणीचे छायाचित्र त्यांच्या धार्मिक श्रद्धांसह प्रसिद्ध झाले असते, तर विरोध करणार्‍या कथित धर्मनिरपेक्षतावाद्यांनी ‘ब्र’ही काढला नसता, हे लक्षात घ्या ! यातून संबंधितांचा दुटप्पीपणाच सिद्ध होतो !

आश्‍चर्याची गोष्ट म्हणजे टीका करणारे बहुतांश लोक हि भारतीय वंशाचे आहेत. हिंदूंच्या देवतांची पूजा करणारे विज्ञानवादी होऊ शकत नाहीत का ? 

कथित बुद्धीप्रामाण्यवाद्यांचा विज्ञानवाद किती भंपक आहे, हे यातून दिसून येते. दुसरे म्हणजे भारतीयांचे पाय खेचण्यात आणि जगात त्यांचा अवमान करण्यात भारतीयच पुढे आहेत, हे यातून दिसून येते. हे संतापजनक होय ! 

काही जणांनी ‘रॉय यांचे हिंदूंच्या देवतांसमवेत फोटोज् प्रसारित करून नासाने विज्ञानालाच नष्ट केले’, असा नासावर आरोप केला आहे. असा आरोप करणार्‍यांनी ‘नासाने अंतराळ क्षेत्रात जे कार्य केले आहे, त्याच्या एक टक्का तरी कार्य केले आहे का’, हे प्रथम सांगावे ! अश्या टीका करणे हास्यास्पद नव्हे का ? तर काही जणांनी प्रतिमा रॉय यांना, ‘हिंदूंच्या देवतांसमवेत छायाचित्र काढण्याची काय आवश्यकता आहे ?’ अशा आशयाचे प्रश्‍न विचारले आहेत. दुसरीकडे रॉय यांचे कौतुकही केले जात आहे.

परंतु या लोकांचे डोळे त्या लोकांच्या टेबलाकडे जात नाहीत ज्यांच्या टेबलावर ओसामा बिन लादेनच्या बाहुल्या ठेवल्या आहेत.

वर्ष २०१४ मध्ये भारताच्या ‘मार्स ऑर्बिटर मिशन’च्या यशस्वितेवर प्रकाश टाकणारा ‘स्पेस मॉम्स’ नावाचा चित्रपट वर्ष २०१९ मध्ये प्रसारित झाला होता. चित्रपटाचे निर्माते डेविड कोहेन यांनी नासाच्या वरील ट्वीटसंदर्भात प्रतिमा आणि पूजा रॉय या दोघी बहिणींचे कौतुक करणारे ट्वीट केले आहे. ते लिहितात, ‘अंतराळातील प्रवास हा भारतियांच्या ‘डीएन्ए’मध्ये (मूळ वृत्तीत) आहे. प्रतिमा आणि पूजा यांचे मी या निमित्ताने अभिनंदन करतो.’ या ट्वीटला पुष्कळ प्रसिद्धी मिळत आहे.

आजपर्यंत आपण जगभरात पाहिलेल्या, ऐकल्या किंवा वाचलेल्या विज्ञानाची प्रगती केवळ धर्माच्या अस्तित्वाच्या काळात झाली आहे. विज्ञानाच्या अस्तित्वातून धर्म जगातून नामशेष झाला नाही. जर तुम्ही भारतीय इतिहासाकडे पाहिले तर तुम्हाला दिसून येईल की सनातन धर्माने विज्ञानाला क्वचितच विरोध केला आहे. खरं तर, सनातन धर्म स्वतःच्या पद्धतीने विज्ञान-आधारित धर्म आहे.

 नासाने आपल्या एका कार्यक्रमासाठी अर्ज मागवताना नासाने एक ट्विट काय केले नी हिंदू द्वेषाचा पूरच आला.? त्यात भारतीय विद्यार्थी प्रतिमा रॉय यांचाही एक अर्ज होता, प्रतिमा यांचा फोटो नासाने आपल्या ट्विटवर ठेवला होता, त्यामध्ये प्रतिमा यांच्या टेबलावर हिंदू देवदेवींच्या मूर्ती होत्या. यावर वेगवेगळ्या ठिकाणाहून हिंदू द्वेषयुक्त ट्वीट आले. काहींनी त्याला विज्ञानाचा विनाश म्हटले तर काहींनी असा प्रश्न उपस्थित केला की हिंदू मुलांमध्ये देवी-देवतांशी इतके प्रेम का आहे? ही मुले त्यांच्याशिवाय काही करू शकत नाहीत ? काही कल्पनारम्य महान व्यक्तींनी श्री राम आणि पुष्पक विमानला त्यांच्या प्रतिसादामध्ये आणले, तर कोणी ट्विटच्या उत्तरात ‘संघी’ ड्रॅग केले. निषेधाच्या जितक्या प्रतिक्रिया आणि आवाज, त्यांचे बरेच प्रकार.

 धर्म आणि विज्ञान एकत्र राहू शकतात की नाही, हा वादविवादाचा विषय असू शकतो. विज्ञानाची धर्माखाली प्रगती होऊ शकते की नाही, हा वादही निरर्थक ठरणार आहे, कारण आजपर्यंत जगभर आपण पाहिलेले, ऐकले किंवा वाचलेले विज्ञानाची प्रगती केवळ धर्मामुळे झाली आहे. विज्ञानाच्या अस्तित्वातून धर्म जगातून नामशेष झाला नाही. जर तुम्ही भारतीय इतिहासाकडे पाहिले तर तुम्हाला दिसून येईल की सनातन धर्माने विज्ञानाला क्वचितच विरोध केला आहे. खरं तर, सनातन धर्म स्वतःच्या पद्धतीने विज्ञान-आधारित धर्म आहे.

 मग प्रश्न पडतो की एखादी धार्मिक व्यक्ती वैज्ञानिक होऊ शकते की नाही ? इतिहास अशा उदाहरणांनी परिपूर्ण आहे ज्यात धर्मावर विश्वास ठेवणारे लोक केवळ शास्त्रज्ञच नव्हते तर महान शास्त्रज्ञ किंवा गणितज्ञही बनले आहेत. भारतात आपल्या ऋषी-मुनींनी विज्ञानातील बहुतेक प्रत्येक शाखेत काम केले किंवा त्यांच्या तत्त्वांचा अभ्यास केला. औषध ते आण्विक विज्ञान आणि गणितापासून खगोलशास्त्र या सर्व विज्ञान शाखांवर त्यांनी प्रभाव टाकला. अलीकडील इतिहासाकडे पाहिले तर त्याचे सर्वात चांगले उदाहरण म्हणजे गणितज्ञ श्रीनिवास रामानुजन, ज्यांनी आपल्या धर्मातील श्रद्धा आणि आपल्या गणिताच्या समीकरणासाठी अलौकिक शक्तीची प्रेरणा व मदत याबद्दल बोलले.

 एकाच वेळी धर्म आणि विज्ञान एकत्र विकसित होण्याची चर्चा केवळ भारतापुरती मर्यादित नाही. धर्म आणि तत्त्वज्ञान या संदर्भात आयझॅक न्यूटन यांचे विचार सर्वश्रुत आहेत. केवळ नासा येथेच नाही आणि अंतराळ संस्थेत काम करणार्‍यांनी त्यांच्या चर्चच्या भेटीबद्दल आणि त्यांच्या अंतराळ प्रवास करण्यापूर्वीच्या प्रार्थनांबद्दल बोलले आणि लिहिले आहे. स्वित्झर्लंडमधील सीईआरएन (CERN) प्रयोगशाळेत हिंग्ज बोसॉन (God Particle) प्रयोग म्हणजे नुकताच झालेल्या संशोधनांपैकी एक म्हणजे भगवान शिव यांना नटराजांच्या रूपात बसवलेले आहे. म्हणून हिंदू धर्म हा विज्ञानाच्या विरोधात उभा आहे ही एक छोटी कल्पना आहे आणि त्याचा मुळ विरोध हिंदु धर्माबद्दल किंवा हिंदुत्वाकडे असण्याचा आहे आणि विज्ञानाच्या समर्थनार्थ नाही.

 समर्थन, द्वेष, टीकेपासून तर्कशास्त्र आणि परिष्कारापर्यंत सर्व काही नासाच्या ट्वीटमध्ये आणि त्यातील प्रत्युत्तरामध्ये दिसून आले होते, परंतु पुन्हा एकदा हे सिद्ध झाले आहे की सोशल मीडियामध्ये किंवा नंतर पारंपारिक माध्यमांमध्ये असलेले हिंदू आणि हिंदुत्वाबद्दलचा तिरस्कार आजकाल मिशन मोडमध्ये प्रस्तुत केला जातो. जरी हा नवीन ट्रेंड नाही, परंतु नवीन काय आहे की या मिशनमध्ये धर्मनिष्ठ, जातीवादी, तर्कवादी, वैज्ञानिक, अज्ञानी, विचारवंत, आंदोलनकर्ते, तथाकथित समाज सुधारक, नास्तिक उपदेशक आणि नास्तिक विचारवंत सर्वजण या अभियानास/मिशन ला हातभार लावतात. या विचारसरणीमागील कारण बहुधा हिंदुत्वाविरूद्ध जितके मोर्चेबांधणे तितके चांगले. अशा परिस्थितीत हा विरोध जो पूर्वी धर्मवादी किंवा डावे लोकांपुरता मर्यादित होता, त्यातील बऱ्याच शाखा आता सुरू झाल्या आहेत. आजच्या माहिती युगात, आक्रमण दरम्यान वेगवेगळ्या गटांत समन्वय करणे पूर्वीसारखे कठीण नाही, म्हणून कार्य मिशनच्या रूपात सोपे होते.

 हिंदू किंवा हिंदुत्वाप्रती द्वेष ही काही नवीन गोष्ट नाही. ही एक जुनी गोष्ट आहे. होय, अलिकडच्या वर्षांत जी नवीन गोष्ट उदयास आली आहे ती द्वेषाबद्दल नाही तर त्यातील कामगिरीबद्दल आहे. पूर्वी हिंदू विरोधकांना द्वेष दर्शविण्यासाठी फारच कमी गरज होती, कारण तेव्हा राजकीय शक्तीबरोबरच राजकीय आणि सामाजिक प्रवृत्तीची शक्तीही त्यांच्या अखत्यारीत होती. मग त्यांना खात्री झाली की केवळ हिंदूच नव्हे तर हिंदुत्वही त्यांच्या नियंत्रणाखाली आहे. अशा परिस्थितीत ते हिंदूंचा द्वेष करायचे, पण जगासमोर असे ते पाहू इच्छित नव्हते. आता त्यांना द्वेष करण्याची आवश्यकता आहे कारण ही शक्ती त्यांच्या हातातून जात आहे.

 आज जे दृश्यमान आहे ते म्हणजे राजकीय शक्ती, सत्ता आणि राजकीय आणि सामाजिक विमर्श हाताबाहेर जाण्याची जळफळाट होय. हे बहुधा कारणही आहे की त्यांच्याकडे हिंदू किंवा हिंदुत्वावरील नियंत्रणानंतर निर्माण झालेल्या परिस्थितीची कोणतीही योजना नव्हती. किंवा अशा परिस्थितीची त्यांनी कधी कल्पनाही केली नव्हती.

 आजकाल अनेक ठिकाणी होणार्‍या हिंदुत्व आणि हिंदुत्वाबद्दलचा द्वेष ही हिंदू द्वेषाच्या रूपांना अशी व्याख्या देत आहे की त्यांच्यासाठी सर्व काही सोयीस्कर व लवचिक झाले आहे. आवश्यक असल्यास ते ब्राह्मणांचा द्वेष म्हणून हिंदू धर्माचा द्वेष आणि हिंदू धर्माचा द्वेष म्हणून ब्राह्मणांचा द्वेष म्हणू शकतात. आवश्यक असल्यास संघ आणि मोदींचा द्वेष हिंदू आणि हिंदुत्वाच्या द्वेषात रूपांतरित होऊ शकतो आणि हिंदु आणि हिंदुत्व यांचा द्वेष संघ आणि मोदी यांच्या द्वेषात रूपांतरित होऊ शकतो. हेच कारण आहे की आता त्यांना त्यांच्या द्वेषाचे समर्थन करण्यासाठी एक किंवा दोन पेक्षा जास्त मुखवटे आवश्यक आहेत. 

 म्हणूनच आज द्वेषाच्या प्रदर्शनात सर्व प्रकारचे लोक सामील आहेत.

#BhagirathShelar

#ReactingWords